توضیح سوال:
طبق آنچه در کتاب کافی آمده، حضرت مهدی علیه السلام متولد نشده است. چون پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام آثار حمل در هیچ یک از اهل خانه امام حسن عسکری علیه السلام هویدا نبود. به عبارت دیگر آشکار نبودن آثار حمل در هیچ یک از همسران حضرت امام حسن عسکری سلام الله علیه، دلیل عدم ولادت امام زمان ارواحنا فداه عنوان شده است. بخش مورد استناد روایت مورد سوال عبارت است از:
لَمَّا دُفِنَ أَخَذَ السُّلْطَانُ وَ النَّاسُ فِی طَلَبِ وَلَدِهِ وَ کَثُرَ التَّفْتِیشُ فِی الْمَنَازِلِ وَ الدُّورِ وَ تَوَقَّفُوا عَنْ قِسْمَةِ مِیرَاثِهِ وَ لَمْ یزَلِ الَّذِینَ وُکِّلُوا بِحِفْظِ الْجَارِیةِ الَّتِی تُوُهِّمَ عَلَیهَا الْحَمْلُ لَازِمِینَ حَتَّى تَبَینَ بُطْلَانُ الْحَمْلِ فَلَمَّا بَطَلَ الْحَمْلُ عَنْهُنَّ قُسِمَ مِیرَاثُهُ بَینَ أُمِّهِ وَ أَخِیهِ جَعْفَرٍ وَ ادَّعَتْ أُمُّهُ وَصِیتَهُ.
آنگاه که (امام حسن عسکری علیه السلام) دفن شد، حاکم و مردم به جستجو برای یافتن فرزندش پرداختند و در خانه‌ها جستجوی فراوانی صورت گرفت و از تقسیم ارث امام حسن عسکری علیه السلام دست نگه‌داشتند و همواره افرادی را به حفاظت و ملازمت از کنیزی که گمان بارداریش می‌رفت، گماشتند تا اینکه عدم بارداری او آشکار گشت. آنگاه که عدم بارداریش ثابت شد، ارث امام عسکری علیه السلام بین مادر و برادرش جعفر تقسیم شد و مادر امام وصایت او را ادعا کرد.
پاسخ اجمالی:
اولا: اساسا سوال، سوال نادرستی است زیرا بر مبنای پیش فرضی غلط طراحی شده است. چرا که ولادت حضرت مهدی علیه السلام حدود پنج سال قبل از شهادت پدرشان حضرت امام حسن عسکری علیه السلام بوده است نه پس از شهادت آن بزرگوار. ثانیا: روایت مورد استناد سوال کننده روایت اصطلاحی شیعه نیست که ناقل اولیه آن امام معصوم علیه السلام باشد، بلکه صرفا حکایتی است که ناقل اولیه آن یک فرد ناصبی و دشمن اهل بیت علیهم السلام است. پس نقل حکایت توسط او ارزشی برای شیعه ندارد. ثالثا: در کتاب کافی به ولادت حضرت امام مهدی علیه السلام تصریح شده و بابی تحت عنوان «مولد الصاحب علیه السلام» آمده است که در آن بیش از 30 روایت در اثبات ولادت آن حضرت نقل شده است. گذشته از این، علمای متعددی از اهل سنت نیز قائل به ولادت حضرت مهدی علیه السلام هستند.
نکته آخر اینکه طبق سوال و استدلال آن، عدم ولادت امام عصر علیه السلام به دلیل عدم آشکار شدن آثار بارداری در مادر ایشان است و این استدلال با دو مسئله نقض می‌شود اول ولادت حضرت موسی و دوم ولادت حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله؛ زیرا برابر با منابع اهل سنت، نه در مادر حضرت موسی و نه در مادر حضرت رسول صلی الله علیه و آله ، آثار بارداری آشکار نبوده است.
پاسخ تفصیلی:
برای پاسخ به این شبهه ابتدا پاسخهای حّلی و سپس پاسخهای نقضی ارائه می‌گردد.
پاسخ های حلّی:
در این قسمت سه پاسخ حلی بیان و مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اول: ولادت حضرت مهدی علیه السلام پنج سال قبل از شهادت امام عسکری علیه السلام
بنابر فرضی که در حکایت مذکور بیان شده مبنی بر اینکه پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام در هیچ یک از همسران آن حضرت آثار حمل آشکار نبود، این مسئله کوچکترین منافاتی با ولادت امام عصر علیه السلام ندارد. زیرا برابر با احادیث متعدد مورد قبول دانشمندان شیعه، حضرت مهدی ارواحنا فداه حدود پنج سال قبل از شهادت پدر بزرگوارشان یعنی حدود سال 255 قمری، ولادت یافتند و در هنگام شهادت پدر ، تقریبا پنج ساله بودند. محدّث بزرگ شیعه، جناب شیخ کلینی در این باره می‌گوید:
ولد علیه السلام للنصف من شعبان سنة خمس وخمسین ومائتین.
حضرت امام مهدی ارواحنا فداه در نیمه شعبان سال 255 قمری ولادت یافتند.
شیخ مفید نیز در این باره می‌گوید:
و کان مولده علیه السلام لیلة النصف من شعبان ، سنة خمس و خمسین و مائتین .
البغدادی، الشیخ المفید محمد بن محمد بن النعمان، العکبری ، (متوفای 413 ق) ، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 339، تحقیق : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث، ناشر : دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت – لبنان، سال چاپ : 1414 - 1993 م.
ولادت حضرت امام مهدی ارواحنا فداه در نیمه شعبان سال 255 قمری بود.
شیخ طبرسی به همین مسئله تصریح کرده است:
ولد علیه السلام بسر من رأى لیلة النصف من شعبان قبل طلوع الفجر سنه 255 خمس و خمسین ومأتین من الهجرة
طبرسی، احمد بن علی، (متوفای 548 ق)، تاج الموالید، ص 61، به کوشش: مرعشی، سید محمود، ناشر: دفتر آیة الله مرعشی نجفی، قم، سال چاپ: 1406ق.
حضرت مهدی علیه السلام در سامراء در شب نیمه شعبان قبل از طلوع فجر در سال 255 هجری ولادت یافتند.
حال آنکه حکایت موجود در کافی، ولادت فرزند پس از شهادت امام عسکری علیه السلام را نفی می‌کند. ما هم معتقدیم دلیلی نداریم که پس از شهادت امام عسکری، فرزندی برای آن حضرت به دنیا آمده باشد. بلکه قائلیم فرزند حضرت عسکری علیه السلام در زمان حیات آن حضرت به دنیا آمدند و البته این ولادت مخفیانه بود و به غیر از خواص شیعیان، عموم مردم و بویژه دشمنان از آن با خبر نشدند.
دوم: ناقل حکایت مورد نظر، امام معصوم نیست بلکه یک ناصبی است.
نکته شایان ذکر در این مجال این است که اولا : گفتار امام معصوم علیه السلام برای ما حجت است نه گفتار غیر امام معصوم و این گفتار نیز باید با علم به صدور آن از امام معصوم علیه السلام و قواعد علم درایه و علم رجال برای ما ثابت شود.
ثانیا : آنچه در کتاب کافی آمده است؛ نه تنها کلام امام علیه السلام نیست، بلکه به تصریح راویان حکایت، این ماجرا از شخصی ناصبی و دشمن امام علیه السلام نقل شده است. بنابراین برای ما حجیتی ندارد. چنانکه در ابتدای این حکایت آمده است:
الحسین بن محمد الأشعری و محمد بن یحیى وغیرهما قالوا : کان أحمد بن عبید الله بن خاقان على الضیاع والخراج بقم فجرى فی مجلسه یوما ذکر العلویة و مذاهبهم و کان شدید النصب فقال: ...
حسین بن محمد اشعری و محمد بن یحیی و غیر از این دو گفتند: احمد بن عبیدالله بن خاقان مأمور مالیاتی و خراج قم بود. روزی در مجلس او یادی از شیعییان و مذاهبشان شد در حالیکه به شدت ناصبی و دشمن اهل بیت علیهم السلام بود. پس گفت: ...
سوم: تصریح به ولادت حضرت مهدی علیه السلام در کتاب کافی
در خود کتاب کافی بلافاصله پس از باب مورد بحث به صراحت بابی ذکر شده است که عنوان آن عبارت است از:
مولد الصاحب علیه السلام» ولد علیه السلام للنصف من شعبان سنة خمس وخمسین ومائتین.
ولادت حضرت صاحب الزمان علیه السلام ؛ آن حضرت در نیمه شعبان سال 255 قمری ولادت یافتند.
در این باب بیش از سی حدیث در اثبات ولادت حضرت ولی عصر ارواحنا فداه نقل شده است.
بدین ترتیب سخیف بودن این شبهه کاملا روشن می‌گردد. چراکه از دو حال خارج نیست : یا اینکه سؤال کننده مغرضانه و گزینشی عمل کرده و چشم خود را بر روی باب مفصّلی که ولادت امام عصر علیه السلام را اثبات می‌کند بسته است و یا اینکه به قدری از نظر علمی ضعیف است که اندکی تلاش ننموده و تنها چند صفحه ی بعد را مطالعه نکرده است.
اعتراف علمای متعددی از اهل سنت به ولادت حضرت مهدی علیه السلام
افزون بر کتاب کافی و دهها کتاب دیگر که علمای شیعه در آنها ولادت امام عصر ارواحنا فداه را امری مسلّم و مستدل دانسته‌اند، در میان اهل سنت نیز علمای متعددی قائل به ولادت حضرت مهدی علیه السلام هستند که برخی از آنها عبارتند از: ذهبی، ابن حجر عسقلانی، ابن حجر هیثمی، ابن اثیر جزری، عبدالوهاب شعرانی، فخر رازی، سبط بن الجوزی، مسعودی شافعی، ابن خلکان و ... . برای اطلاع کامل از این بحث به لینک زیر مراجعه فرمایید.
*** اعتراف علمای اهل سنت به تولد حضرت مهدی (عج) + تصاویر کتاب ها ***
بنابراین ولادت امام عصر ارواحنا فداه، در حدود پنج سال قبل از شهادت پدرشان امام حسن عسکری علیه السلام نزد علمای شیعه مسئله‌ای قطعی و ثابت شده است که حتی برخی علمای اهل سنت نیز بدان اعتراف کرده‌اند. و نقل فوق نیز که توسط سؤال کننده مطرح شده، هیچ ارتباطی به این موضوع ندارد علاوه بر اینکه ناقل آن نیز فردی ناصبی بود. حال در ادامه به ذکر برخی از نوارد می پردازیم که در تقابل با شبهه، سؤال کننده می باشد.
پاسخهای نقضی:
سوال کننده، عدم وجود آثار حمل در کنیز امام عسکری علیه السلام را دلیل بر عدم تولد و وجود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دانست و حال آنکه آشکار نبودن آثار حمل، نشانگر عدم بارداری و عدم تولد و وجود فرزند نمی‌شود، چنانچه در ادامه می‌آید. به تصریح تاریخ، مادر حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام و مادر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نیز آثار حمل نداشتند.
مادر حضرت موسی علیه السلام
به اعتراف علما و مفسران اهل سنت، ولادت حضرت موسی مخفیانه صورت گرفت به طوری که آثار حمل در مادر حضرت موسی اصلا ظاهر نشد. ابن کثیر در تفسیر خود ذیل آیه «ان فرعون علا فی الارض...» و آیات بعد آن (سوره قصص ، آیه 4 به بعد) می‌گوید:
و ولد موسى، علیه السلام، فی السنة التی یقتلون فیها الولدان و کان لفرعون أناس موکّلون بذلک و قوابل یدُرْنَ على النساء، فمن رأینها قد حملت أحصوا اسمها، فإذا کان وقت ولادتها لا یقْبَلُها إلا نساء القبط، فإذا ولدت المرأة جاریة ترکنها وذهبن، وإن ولدت غلامًا دخل أولئک الذبَّاحون، بأیدیهم الشفار المرهفة، فقتلوه ومضوا قَبَّحَهُم الله. فلما حملت أم موسى به، علیه السلام، لم یظهر علیها مخایل الحمل کغیرها، ولم تفطن لها الدایات.
و حضرت موسی در سالی که فرعونیان در آن نوزادان پسر را می‌کشتند متولد گشت و فرعون مأمورانی برای این کار گماشته بود. هر زنی که وضع حمل می‌کرد اسمش را (در لیست خود) داشتند. هنگام ولادت فرزندش فقط زنان قبطی (از طرف فرعون) به او در ولادت فرزندش کمک می‌کردند. پس اگر زن نوزاد دختری به دنیا می‌آورد، او را رها کرده و می‌رفتند ولی اگر نوزاد پسری به دنیا می‌آورد، مأموران ذبح نوزادان وارد خانه می‌شدند درحالیکه در دستانشان خنجرهای برنده و تیز بود، نوزاد را می‌کشتند -خدا آنها را از هر خیری دور کند-. آنگاه که مادر موسی به او باردار شد، آثار حاملگی و بارداری مانند دیگر زنان در وی ظاهر نشد و هیچ یک از دایه‌های مأمور از طرف فرعون متوجه بارداری او نشد.
بنابر روایت فوق، ولادت حضرت مهدی ارواحنا فداه از دو جهت شبیه ولادت حضرت موسی بوده است: اول: ترس کشته شدن ایشان توسط حاکمان ظالم وقت. دوم: عدم آشکار شدن آثار بارداری در مادر بزرگوار ایشان در طول مدت بارداری. اگر کسی بخواهد منکر اصل چنین مسئله‌ای شود باید منکر اصل ولادت حضرت موسی و نحوه ولادت اعجازگونه ایشان در دوران فرعون شود.
مادر رسول اکرم صلی الله علیه و آله
مادر حضرت رسول صلی الله علیه و آله نیز در هنگام بارداری آن حضرت، هیچ اثر و نشانه‌ای از بارداری را نداشت. چنانکه در کتاب عیون الاثر آمده است:
و من طریق محمد بن عمر عن علی بن زید عن عبد اللّه بن وهب بن زمعه عن أبیه عن عمته قالت: کنا نسمع أن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و سلّم لما حملت به أمه آمنه بنت وهب کانت تقول: ما شعرت بأنی حملت به و لا وجدت له ثقله کما یجد النساء .... و ربما کانت تقول: و أتانی آت و أنا بین النائم و الیقظان فقال: هل شعرت أنک حملت؟ فکأنی أقول ما أدری، فقال: إنک قد حملت بسید هذه الأمه و نبیها، .... و عن الزهری قال: قالت آمنه: لقد علقت به فما وجدت له مشقة حتی وضعته.
و از طریق محمد بن عمر از علی بن زید از عبد الله بن وهب بن زمعه از پدرش از عمه‌اش نقل شده که گفت: ما از رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌شنیدیم که می‌فرمود: وقتی مادرش آمنه بنت وهب به ایشان حامله بود، می‌گفت: من در دوران بارداری احساس بارداری نکردم و مانند دیگر زنان احساس سنگینی (بخاطر بارداری) را در خود نیافتم .... و گاهی می‌فرمود: بین خواب و بیداری بودم که ملکی نزد من آمد و به من گفت: آیا احساس می‌کنی که باردار هستی؟ گویا من به او گفتم : نمی‌دانم. پس به من گفت: قطعا تو به سرور و پیامبر این امت باردار هستی ..... و از زهری نقل شده که گفت: جناب آمنه فرمود: من به حضرت محمد صلی الله علیه و آله باردار شدم ولی هیچ سختی و فشاری را متحمل نشدم تا وضع حمل کردم.
حلبی نیز در کتاب سیره خود به همین مطلب تصریح کرده و آورده است:
قالت آمنة لقد علقت به صلى الله علیه و سلم فما وجدت له مشقة حتى وضعته و عنها أنها کانت تقول ما شعرت بأنی حملت به و لا وجدت له ثقلا کما تجد النساء ..... قالت آمنة وأتانی آت (أی من الملائکة) و أنا بین النائمة و الیقظانة فقال هل شعرت بأنک قد حملت بسید هذه الأمة و نبیها.
أقول ظاهر هذا السیاق أنها لم تعلم بحملها إلا من قول الملک لأنها لم تجد ما تستدل به على ذلک لأنها لم تجد ثقلا.
جناب آمنه (مادر رسول اکرم صلی الله علیه و آله) فرمود: من به آن حضرت باردار شدم ولی هیچ سختی و فشاری را احساس نکردم تا اینکه وضع حمل کردم و همچنین از جناب آمنه نقل شده که می‌فرمود: من احساس نکردم که به فرزندم حضرت محمد صلی الله علیه و آله باردار هستم و مانند زنان دیگر، هیچگاه سنگینی بارداری را احساس نکردم ... همچنین جناب آمنه فرمود: بین خواب و بیداری بودم که ملکی نزد من آمد و گفت: آیا می‌دانی که تو به سرور و پیامبر این امت باردار هستی؟
من (حلبی) می‌گویم: ظاهر سیاق گفتار جناب آمنه این است که او نمی‌دانست که به رسول خدا صلی الله علیه و آله باردار است مگر وقتی که آن ملک آگاهش کرد. زیرا دلیلی بر بارداری خویش نیافت و هیچ سنگینی احساس نکرد.
چنانچه گذشت مادر این دو پیامبر الهی در زمان بارداری آثار حمل نداشتند و اگر بنا بر منطق سؤال کننده پیش برویم، لازمه اش عدم وجود این دو پیامبر اولوالعزم است در حالی که به ضرورت تاریخ و به تصریح قرآن ولادت حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله امری قطعی است.
نتیجه:
بنا بر آنچه در پاسخ به این سوال گذشت، معلوم می‌شود که چنین سوال یا شبهه‌ای بی‌اساس بوده چرا که سوال کننده بر اساس گزینش نادرست و ناقص خود، بخشی از یک حکایت که ناقل آن شخصی ناصبی است را به عنوان دلیلی مورد قبول شیعه جلوه داده و به احادیث متواتر و معتبر ولادت حضرت مهدی علیه السلام و نیز نظر بخشی از علمای اهل سنت قائل به ولادت آن حضرت، توجه نکرده است. از این گذشته هیچ عالم شیعی قائل به ولادت امام عصر علیه السلام بعد از شهادت امام حسن عسکری سلام الله علیه نیست بلکه همه قائلند ایشان در زمان حیات حضرت امام حسن عسکری علیه السلام متولد شده‌اند. لذا نبودن آثار حمل در همسران امام حسن عسکری علیه السلام پس از شهادت آن حضرت اساسا بی ارتباط با بحث ولادت امام عصر علیه السلام است. از سوی دیگر آشکار نبودن آثار حمل در مادر آن حضرت نیز مسئله‌ای محال و غیر ممکن نیست و دلیل بر عدم ولادت نیست چنانکه درباره مادر حضرت موسی و مادر حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ثابت است که آثار باداری در آنها نیز آشکار نبوده است.
موفق باشید
گروه پاسخ به شبهات
مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف