آنحضرت روز پنج شنبه یا جمعه ، 11 ذى القعدة ، سال 148 هجرى قمرى (1)، یکسال پس از شهادت امام جعفر صادق علیه السلام در شهر مدینه منوّره دیده بهجهان گشود؛ و با ظهور نور طلعتش جهانى را روشنائى بخشید.

نام : علىّ، صلوات اللّه و سلامه علیه .(2)

کنیه : ابوالحسن ثانى ، ابوعلىّ و... .

اءلقاب : رضا، صابر، زکىّ، وفىّ، ولىّ، رضىّ، ضامن ، غریب ، نورالهدى ، سراج اللّه ، غیظ المحدّثین ، غیاث المستغیثین و... .

پدر: امام موسى کاظم ، باب الحوائج إ لى اللّه علیه السلام .

مادر: شقراء، معروف به خیزران ، امّ البنین ، و بعضى گفته اند: نجمه بوده است .

نقش انگشتر: حضرت داراى سه انگشتر بود، که نقش هر کدام به ترتیب عبارتند از:

((حَسْبىَ اللّهُ)) ، ((ما شاءَ اللّهُ وَ لا قُوَّةَ إ لاّ بِاللّهِ)) ، ((وَلییّ اللّهُ)) .

دربان : مورّخین ، دو نفر را به نام محمّد بن فرات و محمّد بن راشد به عنوان دربان حضرت گفته اند.

مدّتامامت : بنابر مشهور، روز جمعه ، 25 رجب ، سال 183 هجرى قمرى ، پس ازشهادت پدر مظلومش بلافاصله مسئولیّت رهبرى و امامت جامعه اسلامى را بهعهده گرفت ، که تا سال 203 یا 206 به طول انجامید.

و در سال 200 هجرى قمرى حضرت توسّط ماءمون به خراسان احضار گردید.

مدّت عمر: در طول عمر آن حضرت بین 49 تا 57 سال بین مورّخین اختلاف است .

وبر همین مبنا در مقدار و مدّت هم زیستى با پدر بزرگوارش ؛ و نیز در مدّتحیات پس از پدرش اختلاف مى باشد، گرچه برخى گفته اند که آن حضرت 29 سال ودو ماه در زمان حیات پدر بزرگوارش زندگى نموده است .

در علّت آمدن امام رضا علیه السلام به خراسان ، نیز بین مورّخین اختلاف است ؛ ولى مى توان از مجموع گفته ها، این گونه استفاده نمود:

چونهارون الرّشید به هلاکت رسید، بغداد و حوالى آن در اختیار فرزندش امین ، وخراسان با حوالى آن تحت حکومت دیگر فرزندش ماءمون قرار گرفت .

پس از گذشت مدّتى کوتاه ، بین دو این برادر اختلاف و جنگ ، رونق گرفت و امین کشته شد.

دراین بین ، ماءمون نیز جهت استحکام قدرت خود چنان ابراز داشت که از علاقهمندان خاندان علىّ بن ابى طالب و سادات بنى الزّهراء مى باشد.

بنابراین ، در سال 200 هجرى نامه اى به استاندار خود در شهر مدینه منوّرهفرستاد، تا حضرت علىّ بن موسى الرّضا علیهما السلام را از راه بصره اهواز،(به گونه اى که از غیر مسیر شهر قم باشد) به خراسان منتقل گردانند.

هنگامى که امام رضا علیه السلام به شهر مَرْوْ رسید، ماءمون عبّاسى به حضرتش پیشنهاد بیعت و خلافت را داد.

ولىحضرت چون کاملاً نسبت به افکار و دسیسه هاى ماءمون و دیگر خلفاء بنىالعبّاس آگاه و آشنا بود، پیشنهاد خلافت را از طرف ماءمون نپذیرفت .

وماءمون دو ماه به طور مرتّب ، با نیرنگ ها و شیوه هاى گوناگونى اصرار مىورزید که شاید امام علیه السلام بپذیرد؛ ولى چون از طریقى در رسیدن به هدفخویش موفّق نگردید، در نهایت ، حضرت را تهدید به قتل کرد.

بر همیناساس امام علیه السلام مجبور گردید که ولایتعهدى را تحت شرائطى بپذیرد، کهروز پنج شنبه ، پنجم ماه مبارک رمضان ، در سال 201 بیعت انجام گرفت ،مشروط بر آن که حضرت در هیچ کارى از امور حکومت دخالت ننماید.

پس ازآن که ماءمون به هدف خود رسید و از هر جهت حکومت خود را ثابت و استواریافت ، شخصا تصمیم قتل حضرت رضاعلیه السلام را گرفت و به وسیله انگورزهرآلود، آن امام مظلوم و غریب را مسموم و شهید کرد.

شهادت : بنابر مشهور بین تاریخ ‌نویسان ، حضرت روز جمعه یا دوشنبه ، آخر ماه صفر، در سال 203 یا 206 هجرى قمرى

(3) به وسیله زهر مسموم شده و در سناباد خراسان شهید گردید؛ و به عالم بقاء رحلت نمود.

و جسد مطهّر و مقدّس آن حضرت در منزل حمید بن قحطبه ، کنار قبر هارون الرّشید دفن گردید.

خلفاءهم عصر آن حضرت : امامت حضرت ، هم زمان با حکومت هارون الرّشید، فرزندشامین ، عمویش ابراهیم ، دوّمین فرزندش محمّد، سوّمین فرزندش عبداللّهملقّب به ماءمون عبّاسى مصاددف گردید.

تعداد فرزندان : عدّه اى گفتهاند حضرت داراى پنج پسر و یک دختر به نام فاطمه بوده است ؛ ولى اکثرمورّخین بر این عقیده اند که حضرت بیش از یک پسر به نام ابوجعفر، اماممحمّد جواد علیه السلام نداشته است .

نماز آن حضرت : شش رکعت است ،در هر رکعت پس از قرائت سوره حمد، ده مرتبه ((هل اءتى عَلَى الا نْسانِحینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئا مَذْکُورا)) خوانده مى شود.(4)

وبعد از آخرین سلام نماز، تسبیحات حضرت فاطمه زهراءعلیها السلام گفته مىشود؛ و سپس حوائج و خواسته هاى مشروعه خویش را از درگاه خداوند متعالمسئلت مى نماید که انشاء اللّه تعالى برآورده خواهد شد.

1- در سال ولادت آن حضرت بین محدّثین اختلاف است ، که از 148 تا 153 گفته اند.

و برحسب 11 / ذى القعدة / 148 قمرى ، طبق سال شمسى 11 / آذرماه / 144 مى باشد.

2- نام و لقب مبارک حضرت به عنوان امام ((علىّ، رضا)) علیه السلام ، طبق حروف اءبجد کبیر، عدد 110، 1001 مى باشد.

3- تاریخ شهادت آن حضرت طبق سال شمسى : 19 / شهریور / 197، یا 17 / مرداد / 200 خواهد بود.

4- تاریخ ولادت و دیگر حالات حضرت برگرفته شده است از:

،اصول کافى : ج 1، کشف الغمّة : ج 2، فصول المهمّه ابن صبّاغ مالکى ، إعلام الورى طبرسى : ج 2، مجموعه نفیسه ، تاریخ اهل بیت علیهم السلام ،ینابیع المودّه ، تهذیب الا حکام : ج 6، جمال الا سبوع سیّد ابن طاووس ،دعوات راوندى ، دلائل الا مامه طبرى ، عیون المعجزات و... .

منبع:

چهل داستان از امام رضا علیه السلام، صالحی، عبدالله