ماه مبارک رمضان ماه ضیافت الهی، ماه رحمت است و همه مؤمنان در این ماه به انجام فرایض ویژه می‌پردازند و اقوام مختلف گلستان (فارس، ترکمن، بلوچ و سیستان) نیز در این استان با تکیه بر آداب و مراسم خاص محلی خویش و برای بهره‌گیری از این ماه مبارک، فرایض الهی را به جای می‌آورند.

ترکمن‌ها در این ماه آیین‌های خاصی دارند از جمله این که، قبل از فرارسیدن ماه مبارک رمضان اواخر ماه شعبان روزه می‌گیرند و خود را برای این ماه پر برکت آماده می‌کنند و با این عمل به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند. روزه استقبال ارزش خاصی در بین ترکمن‌ها دارد و بسیاری از افراد خانواده‌ها، کوچک و بزرگ، با شور و شوق خاصی با انجام مستحبات به پیشواز ماه ضیافت الهی می‌روند. زنان و دختران ترکمن به طور سنتی و خودجوش قبل از حلول ماه مبارک رمضان مسجد محل خود را نظافت و غبارروبی کرده و برخی از خانواده‌ها هم مساجد را با فرش و نمدهایی که مخصوص خواندن نماز است و بین ترکمن‌ها به نماز لیق (سجاده) مشهور است مزین می‌کنند.

رویت هلال ماه رمضان (آی گورمک) نیز در میان ترکمن‌ها با هیجان خاصی صورت می‌گیرد. ترکمن‌ها اعتقاد دارند هر کس زودتر هلال ماه را ببیند ثواب بیشتری می‌برد، بنابراین برای دیدن هلال ماه سعی می‌کنند با رفتن به بلندی‌ها مانند تپه‌ها و پشت‌بام‌ها آن را زودتر از دیگران ببینند.

پرشکوهترین آیینی که در ماه رمضان در بین ترکمن‌ها برگزار می‌شود اقامه نماز «تراویخ» است که در مساجد بعد از نماز عشاء به جماعت اقامه می‌شود و پیر و جوان و حتی بچه‌ها به صورت یکپارچه در آن شرکت می‌کنند. برای شرکت در این نماز همه «عرقچین سفیدی» بر سر می‌گذارند. این نماز در میان ترکمن‌ها آنقدر ارزش دارد که یکی از شرایط قبولی روزه را منوط به شرکت در این نماز می‌دانند. نماز تراویخ 20 رکعت است که به صورت جماعت دو رکعت دو رکعت اقامه می‌شود و در فاصله چهار رکعت دعای مخصوص آن قرائت می‌شود. در قالب همین نماز در بسیاری از مساجد، از اول ماه مبارک رمضان توسط قاریان به صورت دسته جمعی ختم قرآن مجید انجام می‌شود که معمولا هر شب پنج جزء قرآن ختم و در طول 6 روز 30 جزء ختم می‌شود که این عبادت شبانه، روزه‌داران هر شب 2 الی 3 ساعت طول می‌کشد.

در آخرین روز ختم قرآن بسیاری از روحانیون، مردم پیرو جوان در دعای این عبادت الهی شرکت می‌کنند، شرکت در دعای ختم قرآن ثواب بیشتری دارد.

دیگر آیین ماه مبارک رمضان، در میان ترکمن‌ها مراسم «یا رمضان» به معنی نیمه رمضان است که این مراسم عمدتا در شب چهاردهم ماه رمضان بعد از نماز عشاء و تراویخ در ترکمن صحرا توسط روحانیون مساجد محل و چند تن از جوانان و نوجوانان متدین محل بیرون از مسجد اجرا می‌شود که به صورت گروه گروه به در خانه‌های مردم می‌روند و سروده‌های مذهبی و یا سوره مبارکه‌ای را با صدای بلند برای صاحبخانه قرائت می‌کنند و در پایان هر سروده همه حاضران یک صدا با گفتن «الله هو» به میدان‌دار پاسخ می‌دهند و صاحبخانه بنا به توانایی مالی نذرش را به عنوان هدایا به روحانیون تقدیم می‌کنند و معمولا این مراسم تا پاسی از شب به طول می‌انجامد.

یکی دیگر از آیینی که ترکمن‌ها با شور و شوق به برگزاری آن در شب‌های 21 الی 27 ماه مبارک رمضان اقدام می‌کنند، شب قدر «قدر گیجه» است هر چند شب قدر دقیقا مشخص نیست، ولی از قدیم الایام و به استناد شواهدی این مراسم در شب 27 ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود. ترکمن‌ها در این شب بعد از نماز عشاء و تراویخ دو رکعت نماز قدر می‌خوانند و معتقدند که در این شب دو پیامبر الهی یعنی حضرت خضر (علیه السلام) و حضرت الیاس(علیه السلام) ظاهر می‌شوند و هرکس با آنها برخورد بکند خوشبخت می‌شود. این شب برای ترکمن‌ها بسیار مقدس بوده و زنان در خانه «بیشمه» (نوعی شیرینی خانگی)، «بورگ»، فرنی و نان برنجی و غیره می‌پزند و سفره پهن می‌کنند و به خانه‌های یکدیگر می‌روند. همچنین در این شب برای نوعروس یا دختری که تازه نامزد شده از طرف خانواده داماد هدیه‌ای برده می‌شود که به آن «قدرایمش» می‌گویند.

رسم دیگری که در ماه مبارک رمضان در بین ترکمن‌ها که معمولا چند روز آخر ماه رمضان، قبل از نماز عید سعید فطر انجام می‌شود ادای «فطریه» است. ادای فطریه اهمیت خاصی در بین ترکمن‌ها دارد. طبق اعلام نظر علما برای هر فرد خانواده مبلغ معینی تعیین و به افراد نیازمند پرداخت می‌شود و در فقه اهل سنت پرداخت فطریه واجب است. در بین ترکمن‌ها مبنای پرداخت فطریه اکثراً گندم است که مبلغ ریالی آن از سوی علما تعیین و اعلام می‌شود و شهروندان ترکمن اهل سنت گلستان در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان پس از یک ماه عبادت و روزه‌داری با انجام آیین‌های ویژه این ماه پر برکت با خرید لباس نو و تهیه انواع شیرینی‌های خانوادگی به استقبال «عید فطر» می‌روند. با فرارسیدن روز عید، مردان اعم از کوچک و بزرگ، پیر و جوان گروه گروه با دست داشتن سجاده عازم عیدگاه هر شهر شده و در یک اجتماع عظیم با گوش سپردن مواعظ علما و بهره‌مندی از ارشادات دینی و مذهبی نماز عید فطر را به جا می‌آورند.

 ارسالی از سجاد محمدیان / تهران

نویسنده: عبدالغفور میرزاعلی

بازگشت به مقالات ارسال شده توسط کاربران
بازگشت به ویژه نامه ماه بندگی (ماه رمضان 89)